اصول طراحی خانه از منظر اسلامی و الگوهای کاربردی معاصر

طرح خانه مسلمان می بایست به صورتی باشد که امکان انجام الگوهای رفتاری شریعت را در هماهنگی با ارزش ها و عقاید اسلامی ساکنین فراهم سازد. دین جامع اسلام می تواند مجموعه ای از اصول اساسی را به عنوان راهنما و چهارچوب برای طراحی و معماری مسکن در اختیار ما قرار دهد. با توجه به سیاست های کلان کشور پیرامون احیای معماری و شهرسازی اسلامی-ایرانی، توجه به اصول معماری خانه در اسلام و بررسی میزان تحقق این اصول در گذشته و عصر حاضر از یک سو و میزان سازگاری آموزه ها و مصادیق معماری جهان معاصر با این اصول از سوی دیگر ضروری به نظر می رسد. هدف از پژوهش پیش رو، ارائه اصول اولیه و راهکارهای پیشنهادی طراحی به منظور ارتقاء شرایط اسکان با استفاده از منابع دین و درجه اول قرآن کریم و احادیث معتبر و همچنین ارزیابی پاره ای از نظریات و بناهای مسکونی معاصر بر مبنای این اصول می باشد. در این راستا با توجه به میان رشته ای بودن پژوهش، ابتدا با روش استدلالی برخی از مهمترین اصول طراحی خانه در دو دسته سلبی و ایجابی از منابع شریعت استخراج شده و سپس اصول و مصداق های مشابه در برخی نقاط دیگر جهان با روش تطبیقی-تاریخی ارزیابی شده و در ادامه به ذکر نمونه های موردی رعایت یا عدم رعایت این اصول در خانه های گذشته و امروز پرداخته شده است. یافته ها نشان می دهد اصول معماری اسلامی از قبیل محرمیت و محصوریت، عدم اشراف، مهمان پذیری، تعادل در متراژ خانه و تزئینات که به طور عمده در بافت ها و خانه های سنتی ایران رعایت می شد؛ امروزه نیز در طراحی بسیاری از خانه های معاصر مورد تأیید و تأکید نظریه پردازان و معماران مطرح جهانی بوده و در برخی موارد نیز عدم تطابق آموزه ها و مصداق های معاصر با اصول اسلامی قابل مشاهده است. از آنجا که الگوبرداری از این مصداق ها می تواند موجب ناهنجاری ها و آسیب های فرهنگی در جوامع اسلامی شود؛ فرد مسلمان می بایست با بهره گیری از اصول اسلامی و تجسم کالبدی آن، انعکاسی از دین را در طراحی مسکن مطلوب خود فراهم کند.